Deel

Hoofdelementen

Waar komt fosfaat vandaan?

Fosfaat wordt uit mijnen gewonnen in de vorm van fosfaatrots. Dit is een eindige en niet vervangbare grondstof. En dat terwijl de behoefte aan fosfaat de komende decennia zal toenemen door de groeiende wereldbevolking. Het overgrote deel van de reserves is in handen van slechts drie landen: Marokko, China en de VS. De landbouw is de belangrijkste gebruiker van fosfaat. Van het gewonnen fosfaat wordt 80% gebruikt voor de productie van kunstmest.

De wereldwijde fosfaatvoorraad

Fosfaat wordt in de mijnbouw gewonnen als fosfaatrots. De fosfaatgehalten in deze rots bedragen 25 tot 35%. In de meeste gevallen is een eenvoudige behandeling met zuren en verhitting voldoende om de fosfaat beschikbaar te maken voor gebruik. Fosfaatmijnen liggen in een beperkt aantal gebieden in de wereld, waarvan Marokko en de Westelijke Sahara (43%), China (27%) en de Verenigde Staten (7%) de belangrijkste zijn. Europa heeft geen fosfaatmijnen en is dus volledig afhankelijk van de import.

Wat in miljoenen jaren is opgebouwd aan fosfaaterts, lijkt nu in enkele eeuwen te zijn verbruikt. De eenvoudig winbare wereldvoorraad is naar schatting 3600 tot 8000 miljoen ton P2O5. Met name de ontwikkeling die de landbouw wereldwijd doormaakt om aan de voedselvraag te kunnen voldoen, zal bepalen hoe snel de fosfaatvoorraden afnemen. Uitgaande van de huidige jaarlijkse winning zijn er voor ruwweg 100 à 200 jaar aan eenvoudige winbare voorraden van goede kwaliteit beschikbaar. Dit is een relatief korte periode. Het is dus van groot belang om fosfaat terug te winnen en te gaan recyclen.

De verdeling van fosfaat gebruik in de wereld

Het gebruik van fosfaat is sterk verdeeld over de wereld.

In Europa, Noord-Amerika en China gebruiken ze intensief fosfaat. In andere delen van de wereld gebruiken ze weinig tot geen kunstmest. Op deze plekken zal het land minder opbrengen en kan de bodem uitgeput raken, doordat gewassen nutriënten onttrekken aan de bodem zonder dat deze worden aangevuld.
overzicht_fosfaat_kunstmest.png
Overzicht van het gebruik van fosfaat in kunstmest per hoofd van de bevolking in verschillende landen

Fosfaat in Nederland

In Nederland is de import van fosfaat groter dan de export. Het binnenlandse verbruik van fosfaat betreft niet alleen kunstmest, maar voor een aanzienlijk deel ook veevoer. Nederland heeft een relatief grote agrarische sector ten opzichte van het beschikbare land voor de productie van veevoer. Daarom is het sterk afhankelijk van de import van krachtvoer voor de veestapel.

Een groot deel van het fosfaat dat in de landbouw wordt gebruikt, komt via mest of kunstmest op de bodem terecht. Ongeveer 60% van het toegediende fosfaat wordt effectief benut voor de plantgroei. Circa 30% stapelt zich op in de bodem en circa 10% spoelt af naar het oppervlaktewater.

Door de ruime toediening van kunstmest en mest in het verleden is er in Nederland sprake van een sterke ophoping van fosfaat in de bodem. De hoeveelheid opgehoopt fosfaat is naar schatting voldoende voor tenminste 40 jaar van het huidige kunstmestverbruik. Een groot deel hiervan komt geleidelijk beschikbaar voor de planten. Dit biedt mogelijkheden om de toediening van fosfaat te verminderen zonder grote gevolgen voor de gewasgroei.

Het fosfaatgebruik in Nederland is met bijna de helft afgenomen sinds 1985, toen de meting hiervan is begonnen. Het fosfaatgehalte in veevoer is met 50% teruggebracht door de introductie van fytase. Dit enzym maakt het fosfaat in het voer beter beschikbaar voor vertering. Door de Meststoffenwet zal het gebruik van mest en kunstmestfosfaat verder afnemen.

Bronnen
Schoumans, O., Willems, J. & Duinhoven, G. van. (2008). 30 vragen en antwoorden over fosfaat. Wageningen UR.
Haes, U. de, Jansen, J., Weijden, W. van der & Smit, A. (2009). Fosfaat – van te veel naar tekort.
Wilt, J. de & Schuiling, O. Fosfaat in balans: Urgentie en opties van onderzoek en beleid.
Wageningen UR (2011). Kennis online: Schaarse grondstoffen.
Wageningen UR. Dossier fosfaat.​

Gerelateerde artikelen

Ontvang de NutriNorm nieuwsbrief met actuele kennis over bemesting
  •  *
  •  *
  •  *
Ontvang de NutriNorm nieuwsbrief met actuele kennis over bemesting