Hoe verloopt de fosforcyclus
Fosfor komt op aarde voor in water en in de bodem. Van de totale voorraad fosfor op aarde bevindt zich maar een klein deel in de cyclus. Het merendeel zit gebonden in de aardkorst. Door erosie komen er langzaam kleine hoeveelheden fosfor vrij. Menselijke activiteiten hebben ook invloed op de fosforcyclus. Door fosfaatwinning uit mijnen komt dit beschikbaar in de vorm van kunstmest of wordt via dierlijke mest er extra fosfaat aan de bodem toegediend voor een goede gewasgroei.
De fosforcyclus
De fosforcyclus is relatief eenvoudig. Op aarde komt fosfor voor in water en in de bodem. Daar is het opgeslagen in sedimenten zoals klei, zand en grind, in de vorm van fosfaatzout. Door erosie van deze sedimenten komen er heel langzaam kleine hoeveelheden fosfor vrij. Na de erosie lost deze fosfor op in het hemelwater en bodemvocht. Uiteindelijk komt de fosfor via het oppervlaktewater in de zee terecht. Hier sedimenteert het, waarbij er gesteente ontstaat en de fosfor niet meer voor organismen beschikbaar is.
Fosfor komt, in tegenstelling tot stikstof en veel andere elementen, niet in gasvormige toestand in de atmosfeer voor. Bij normale druk en temperatuur is fosfor namelijk vloeibaar. Fosfaat in de atmosfeer is daarom altijd gebonden aan deeltjes in de lucht of opgelost in water. Deze fosfor slaat gemakkelijk neer, waardoor de voorraad in de atmosfeer beperkt is.
Een klein deel van de fosforvoorraad die aanwezig is in het bodemvocht kan door de plant worden opgenomen in de vorm van fosfaationen. Het merendeel van het fosfaat is daarentegen niet direct beschikbaar voor de plant. Deze delen zijn stabiel of reversibel en moeten eerst worden vrijgemaakt.
De fosforcyclus wordt vervolgd door planteneters, die door het eten van planten fosfor binnenkrijgen. Vleeseters krijgen op hun beurt fosfor binnen door planteneters op te eten. Bij de afbraak van dieren en planten, na het sterven, komt de fosfor vrij. Deze komt opnieuw in de bodem terecht en vervolgens via het bodemvocht in het oppervlaktewater. Hier kan de fosfor opnieuw sedimenteren. Na erosie van de sedimenten begint de cyclus weer opnieuw.
Invloed van menselijke activiteiten
Menselijke activiteiten hebben ook invloed op de fosforcyclus. Fosfor is een belangrijk element in de bodem en een essentiële voedingsstof voor een goede gewasgroei. Op plaatsen waar extra fosfaat is toegediend in de vorm van kunstmest of dierlijke mest, kan fosfor – in de vorm van fosfaat – via het bodemvocht worden weggevoerd naar het oppervlaktewater.
Een overmaat aan fosfaat in oppervlaktewater veroorzaakt eutrofiëring, wat zorgt voor zéér voedselrijk water. Algen zullen hierdoor sterk groeien. Dit leidt tot een zuurstoftekort in het oppervlaktewater, wat funest is voor het overige waterleven. Het is daarom belangrijk om geen overmaat aan fosfaat toe te dienen. Wanneer het bodemvocht verzadigd is, zal er geen fosfaat meer binden en bestaat de kans op uitspoeling.
Bronnen
Johnston, A. & Steén, I. Understanding Phosphorus and its use in Agriculture. Fertilizers Europe.
The University of Waikato (2013). The phosphorus cycle.