Stikstoflevering uit de bodem
Naast kunstmest en organische meststoffen is de bodem zelf een belangrijke leverancier van stikstof voor de plant. Een deel van de stikstof wordt onttrokken aan de stikstofcyclus door immobilisatie. Deze stikstof wordt hierbij omgezet in organisch materiaal. Door middel van mineralisatie komt deze stikstof later weer terecht in de stikstofcyclus. Door de mineralisatie van de bodem optimaal te benutten kan bespaard worden op stikstof en kan stikstofuitspoeling worden beperkt.
Immobilisatie
Immobilisatie is een proces in de bodem waarbij minerale stikstof wordt vastgelegd door bodemmicroben in organische stof. Immobilisatie vindt plaats omdat het bodemleven zelf ook stikstof nodig heeft voor allerlei processen. Daarvoor wordt een deel van de stikstof aan de cyclus onttrokken. Deze stikstof is daardoor niet direct beschikbaar voor de plant. Immobilisatie vindt vaak plaats na aanvoer van organisch materiaal met een hoge C/N-verhouding zoals stro of strorijke mest.
Mineralisatie
Bij het mineralisatieproces maken bodemmicroben stikstof vrij uit organische stof en mest in de bodem. Deze minerale stikstof, in de vorm van ammonium, is beschikbaar voor de plant en komt dus terug in de stikstofcyclus terecht. Mineralisatie is het tegenovergestelde van het immobilisatieproces.
De mate waarin mineralisatie plaatsvindt, is sterk wisselend en daarmee moeilijk te voorspellen.
De bijdrage aan de stikstofbehoefte van het gewas kan variëren van 10 tot 75%. Er zijn een aantal factoren die invloed hebben op het mineralisatieproces:
- Het organische stofgehalte: Aanwezigheid van ‘verse’ organisch stof (organische mest, gewasresten, groenbemesters, etc.) is nodig voor mineralisatie
- Het bodemleven: Een bodem met een rijk bodemleven en de mineralisatie van ‘oude’ organische stof van goede kwaliteit zorgen voor extra mineralisatie
- De pH: Een bodem met een voldoende hoge zuurgraad (pH>6) geeft een hogere mineralisatie
- Het klimaat: Een hoge temperatuur en voldoende vocht zorgen voor een actief bodemleven, waardoor de mineralisatie toeneemt
- De bodemstructuur: Voldoende zuurstof en een goede afwatering zorgen eveneens voor een actief en rijk bodemleven, waardoor de mineralisatie toeneemt
De mogelijke mineralisatie door de bodem is een belangrijk aandachtspunt bij het opstellen van een bemestingsplan. Het vormt namelijk de basis voor het stikstof leverend vermogen van de bodem. Wanneer rekening wordt gehouden met de mineralisatie kan worden voorkomen dat er onnodig veel stikstof wordt toegediend aan het gewas. Een stikstofovermaat verhoogt de kans op ophoping in de bodem en uitspoeling. Dit gaat ten koste van het rendement. De bemesting verdelen over meerdere giften zorgt ervoor dat er nauwkeurig gestuurd kan worden op basis van de behoefte van het gewas en de mineralisatie op dat moment.
Bronnen
DLV Plant, WUR-PRI en NMI (2011).Wat u moet weten over stikstof?
Broekhuizen, J. (2013). Bodem, bemesting en teeltplan.
Wageningen UR (2005). Mest- en mineralenkennis voor de praktijk.